Pedasa Antik Kentinde Oksijen Çarpması

Bodrum deyince aklımıza ilk önce denizi, güneşi ve gece hayatı geliyor değil mi? Neden pekala? Kültür, tarih ve arkeolojiye olan merakımız ve bilgimiz az olduğu için olabilir mi? 80’li yaşlarındaki avrupalı amcalar, teyzeler bastonlarıyla karış karış ülkemizdeki antik şehirleri gezmeye devam ederken biz Efes’ten küçük antik kentleri görmezden geliyoruz. Bunu, Konya’da Kilistra antik kenti gezdiğimde de hissetmiştim, Xhantos antik şehrinden Kınık deltasana bakarken de. Bodrum’da 3500 yıl önce kurulmuş, pek fazla bilinmeyen Pedasa antik şehrine gitmeye karar verdiğimde muhteşem bir tepenin zirvesinden Bodrum yarım adasının iki denizini de göreceğimi tahmin etmemiştim. Sonradan farkettim ki içimdeki büyük Likya sevgisi ile Karya topraklarındaki tarihe karşı biraz ilgisiz kalmışım.

Pedasa Antik Kenti

Büyük bir alana yayılan (500 hektar) Pedasa antik kenti ve çevresi sit alanı. Etrafı, parlak yeşil bir halı gibi saran çam ağaçları ve kuş sesleriyle çevrili. Kasım ayında kuş sesinden başka bir ses duyulmuyor. Pedasa’nın ayakta kalan nadir yapılardan olan kulenin üstüne çıktığımda, Bodrum yarım adasının ortasından kuzeyde Torba, güneyde Bitez sahillerini görmek nefes kesiciydi. Pedasalılar yarım adanın korunması için çok stratejik bir yere şehirlerini kurmuş. Dışarıdan görünmeyen şehirin kulesinden iki deniz birden, dolayısıyla da gelebilecek düşmanlar uzaklardan görülüyor.

Antik Leleglerin yaşadığı bu mükemmel saklanmış şehirde, oksijen zehirlenmesiyle bu güzellikleri sürekli şaşırarak ve gülümseyerek gezdim. En çok şaşırdığım şey ise kimsenin buraya gelmemesi ve kapıdaki bir bekçi hariç hiç bir korumanın olmamasıydı. İtiraf edeyim kasım ayının güneşli bir gününde burayı ıssızken gezmekten hiç şikayetçi değildim.

Pedasa nerede?

Antik kent Bodrum’un 4 km. kuzeyinde, Gökçeler denilen yerde kuruşmuş, arabayla Bodrum’a 7,3 km. mesafede, Konacık beldesinde. Bodrum otogardan Pedasa minübüslerine binerek 20 dakikada kavşağa ulaşabilirsiniz. Sonrası 2 km.’si kolay 2 km.’si yokuş olmak üzere tepeye tırmanıyorsunuz.

Pedasa tarihi

Antik çağda İç Anadolu’nun batısında, Mora yarım adasındaki Mesenia bölgesinde, Bodrum yarımadasında ve Çanakkale’de olmak üzere 4 tane Pedassos varmış.

Pedasa Antik Kenti’nin Anadolu Demirçağ uygarlıkları içerisinde kurulmuş kentlerden biri. Troya savaşından sonra, Lelegler Çanakkale’den buraya göç etmek zorunda kalmışlar ve Bodrum yarımadasında kentlerini kurmuşlar. Daha sonra da Pers Strapı Mausollos, yarımadadaki 8 kentten 6’sının halkını Halikarnissos’a göçe zorlamış. Pedasa halkı da göçenlerden biri olmuş. Pedasa kelimesi de suyu bol manasına geliyor.

Kazı Başkanı, Prof. Dr. Adnan Diler, “Karlar ve Lelegler bu süreçle birlikte ortaya çıkmıştır. Bu toplumlar süreç içerisinde uygarlıklar oluşturmuştur. Pedasa bunlar içerisinde önemli bir yerdedir. Çünkü bizim Pedasa’da bugüne kadar açığa çıkardığımız bütün veriler göstermiştir ki, Pedasa Karya’nında aslında en eski buluntularını bize sunan bir yerdir. Özellikle mezarlık buluntuları, Nekropol buluntuları bunu çok güzel gösteriyor.” Kaynakça

Pedasa’da kubbeli mezarlar konutların bahçesine yapılmış. Lelegler ataerkil toplum yapısana sahipler ve çok saygı gösterdikleri atalarını evilerinin bahçesine gömmüşler. Lelegler MÖ 6. yüzyılda altın çağını yaşıyor, günümüze kadar en iyi korunarak gelen Leleg kenti Pedesa olarak gösteriliyor.

Güneş batmıyor da sanki festival düzenliyor!

 Antik kenti ziyaret ederseniz gün batımını kaçırmamaya çalışın. Güneş tepelerin arasında uzaklardan denizin üzerine doğru batarken sanki yarımadayı tam ortasından yarıyor. Bir anda kendimi 2500 yıl öncesinde aynı yolda yürürken görüyorum. Omuzumda yeni aldığım şarap testisini evin kilerine dikkatlice yerleştiriyorum. Bunların hepsi fazla oksijen. Daha 4 km yokuş aşağı “medeniyete” ineceğim, onbeş dakika beklediğim minübüste türk pop müziğiyle Bodrum merkeze gideceğim.

Prof. Dr. Adnan Diler ve ekibi kazı evi olarak bu taş evi kullanmışlar. Pedasa antik kenti hala kamulaştırılmamış bir özel mülk. Mal sahibinin geniş gönüllüğü ile arkeolojik araştırmalara yardım için taş ev kazı merkezi olarak kullanışmış. Bu taş ev hayatımda gördüğüm en güzel konumlardan birine sahip ve çok zevkle yapılmış. Ulaşımın kısıtlı olduğu sit alanında kendisinden başka bir şey olmaması bu evi benzersiz kılıyor.

Ege’nin en eski halkı: Lelegler

Lelegler Karyalıların kökü olarak anılıyor. Skepsis, Efessus, Smyrna, Gargara, Assos, Antandros, Khios adası, Samos adası, Naksos Adası eski Leleg kentleriymiş. Eski yunanlılar Karların ve Leleglerin Ege’nin en eski halkları olduğunu söylemiş.

Homeros destanlarında Leleglerden Troyalı olarak bahsediyor ve Leleg’lerin ve Karların asya kökenli olduklarını söylüyor. Lelegler Truva Kralı Priamos’un safında savaşa girmişler.  

Leleg dilinden günümüze ulaşan bir yazıt yok. Karya dilini kullanıyorlar, Karca konuşuyorlar ve kar alfabesini kullanıyorlarmış.

Heredot Lelegler hakkında; lik defa Savaş başlığı üzerine konan korguç, kalkan üzerine işaretler kazıyan ve kalkanı tutmak için kulp yapan halkın Lelegler olduğunu söyler. Lelegler kentlerini dışarıdan pek görülmeyen ama kentten tüm etrafını ve denizi gören yerlere kurarlarmış.

Lelegler hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak için Ege’nin Kayıp Uygarlığı Lelegler belgeselini izleyebilirsiniz:

Bodrum Leleg yolu

Bodrum Leleg yolu geçen yıl açılan yeni bir antik yürüyüş parkuru. Bodrum yarımdasını boydan boya geçen parkur Pedasa’nın da içinden geçiyor. Likya yolu’ndan sonra Türkiye’deki yürüyüş parkurlarının çoğalmasına çok seviniyorum. Doğayı ve eski medeniyetleri seven biri olarak bu parkurlarda yürümek benim için çifte mutluluk. Pedasa’ya gittimde Leleg yolundan bihaberdim, işaretlerin düzenini görünce yeni bir antik yol olduğunu anladım.

Bodrum hakkında son bir iki kelime bahsetmeden geçemeyeceğim; Halikarnassos’un dört bir yanı tarihi şehirlele çevrili ancak turizmi herşey dahil oteller ve yat gezisinden ibaret görmeye devam etmek Bodrum’u yapılacak en büyük kötülük olur. Bodrum’un 12 ay turist ağırlayacak olağan üstü doğası, tarihi, denizleri ve kültürü var. Antik tarihimize sahip çıkmak, gelecek nesillere mirasımız olmalı.

Prof.Dr.Adnan Diler’nin projesi olan Hobi Parkı projesi devletin destek olmaması sebebiyle hayata geçememiş, umarım yakında Pedasa hakettiği öneme kavuşur ve Bodrum için bir alternatif turizm alanı haline gelir.

Kaynakça:
https://www.haberler.com
https://www.turkishnews.com/tr/content/2013/08/08/pedesa-antik-kentin-3500-yillik-tarihi-gecmisi-var/
https://www.haberler.com/arkeoloji-ve-hobi-parki

Live Love Thank. Yaşa, Sev Şükret.